Spotkanie naukowe rozpoczęło się w piątek 19 października, w godzinach popołudniowych Forum Dyskusyjnym „Opioidy w praktyce medycyny paliatywnej”. Moderatorami Forum Dyskusyjnego były osoby z wieloletnim doświadczeniem w opiece paliatywnej i autorytety w medycynie paliatywnej: dr n. med. Aleksandra Ciałkowska–Rysz (Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny paliatywnej), która zaprezentowała aktualne wytyczne Europejskiego Towarzystwa Opieki Paliatywnej w terapii analgetykami opioidowymi; następnie Prof. dr hab. n. med. Krystyna de Walden–Gałuszko omówiła problem uzależnienia od opioidów w terapii leczenia bólu; dr n. med. Marcin Janecki podkreślił rolę analgetyków opioidowych w leczeniu bólu neuropatycznego u chorych na nowotwory, a dr n. med. Aleksandra Kotlińska-Lemieszek przedstawiła do dyskusji wybrane zagadnienia z interakcji lekowych analgetyków opioidowych; dr hab. n. med. Małgorzata Krajnik zaprezentowała uczestnikom Forum aktualne informacje, dotyczące dostępności opioidów w Polsce; z kolei dr hab. n. med. Wojciech Leppert podkreślił konieczność indywidualizacji i akceptacji pacjentów w wyborze najbardziej wygodnej i najskuteczniejszej drogi podania analgetyków opioidowych; dr n. med. Jadwiga Pyszkowska wymieniła kryteria, jakimi należy kierować się w wyborze leku z Drabiny Analgetycznej WHO; kończąc prezentację tematów do dyskusji dr n. med. Andrzej Stachowiak omówił mechanizmy zaparcia stolca wywołanego przez opioidy. Poruszane przez moderatorów tematy wywołały żywą dyskusję, nie tylko pomiędzy ekspertami, ale również wśród uczestników Forum. Wskazuje to na potrzebę organizowania w przyszłości spotkań dyskusyjnych nad istotnymi zagadnieniami klinicznymi w praktyce medycyny paliatywnej. Wieczór zakończyła integracyjna kolacja w klimacie biesiady góralskiej.

W sobotę, 20 października dr n. med. Jadwiga Pyszkowska, prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej, dokonała uroczystego otwarcia Konferencji Naukowej Jubileuszu X-lecia Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej. Wśród Honorowych Gości był m. in. dr n. med. Maciej Piróg, Doradca Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

W swoim wystąpieniu nawiązał do pracy w Ministerstwie Zdrowia w poprzednich latach

i podejmowanego wspólnie wysiłku przedstawicieli środowiska opieki paliatywnej w Polsce

i Ministerstwa Zdrowia, które doprowadziły do znacznego rozwoju opieki i medycyny paliatywnej w naszym kraju. Pan Minister przekazał pozdrowienia Pana Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego, skierowane do uczestników Konferencji, w których życzył

on dalszego rozwoju medycyny paliatywnej w Polsce, wskazując na znaczne potrzeby społeczeństwa w tej dziedzinie. Głos zabrali również przedstawiciele Władz Województwa Śląskiego, Okręgowych Izb Lekarskiej i Pielęgniarskiej.

Po oficjalnych przemówieniach, dr Jadwiga Pyszkowska wręczyła podziękowania wszystkim osobom, które od chwili powstania Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej są aktywnymi członkami Towarzystwa. Podziękowała również Członkom Honorowym PTMP (Prof. Krystynie de Walden–Gałuszko, nieobecnym na Konferencji:

Pani Docent Janinie Kujawskiej–Tenner, Prof. Robertowi Twycross i Prof. Jackowi Łuczakowi) oraz Członkom Wspierającym PTMP za wkład w rozwój medycyny paliatywnej w naszym kraju. Następnie prof. Krystyna de Walden–Gałuszko, która jest Członkiem Honorowym i Pierwszym Prezesem Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej, a także od wielu lat Prezesem Polskiego Towarzystwa Psychoonkologicznego, przedstawiła wykład „Pamięć i nadzieje w medycynie paliatywnej”. W swoim wystąpieniu Pani Profesor zarysowała historię opieki i medycyny paliatywnej w Polsce, z podkreśleniem drogi kierunku dalszego rozwoju, z elementami psychologii pozytywnej, które mogą być zastosowane w opiece nad chorymi z zaawansowaną chorobą postępującą i u kresu życia.

Po przerwie kawowej, Pan Prof. dr hab. n. med. Waldemar Janiec, emerytowany Kierownik Katedry Farmakologii Wydziału Farmaceutycznego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, przedstawił teorie i badania nad molekularnymi mechanizmami powstawania bólu kostnego i możliwości leczenia. W kolejnym wykładzie Pani Prof. dr hab. n. med. Jadwiga Jośko-Ochojska, Kierownik Katedry i Zakładu Medycyny i Epidemiologii Środowiskowej w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, zaprezentowała temat: „Neurobiologia mózgu dziecka w okresie prenatalnym, którego matka przeżywa śmierć bliskiej osoby”. Kolejną prezentacją był wykład dr nauk prawnych Małgorzaty Serwach, Adiunkta Katedry Prawa Cywilnego, Wydziału Prawa i Administracji, Uniwersytetu Łódzkiego pt. „Prawa pacjenta, a odpowiedzialność lekarza w opiece paliatywnej”. Ostatnią prezentacją w dopołudniowym programie konferencji było wystąpienie dr n. med. Aleksandry Ciałkowskiej–Rysz, Konsultanta Krajowego w dziedzinie medycyny paliatywnej, która przedstawiła aktualne kierunki rozwoju opieki paliatywnej w Polsce i sprawozdanie z prac Zespołu ds. opieki paliatywnej i hospicyjnej Ministra Zdrowia. Program sesji sobotniej cieszył się dużym zainteresowaniem uczestników, wyrażających bardzo pozytywne opinie. Tematy poruszały istotne problemy, z aktualnym i poszerzonym aspektem praktycznym w medycynie i opiece paliatywnej, uwzględniając nowości z nauk podstawowych i klinicznych.

Po obiedzie odbyło się Walne Zebranie Sprawozdawczo-Wyborcze Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej. Po przedstawieniu sprawozdania z pracy Zarządu PTMP i dyskusji, udzielono absolutorium ustępującemu Zarządowi PTMP. Następnie dokonano w trybie statutowym wyboru nowych władz Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej. W skład Zarządu PTMP weszli: dr n. med. Jadwiga Pyszkowska – prezes, prof. dr hab. n. med. Krystyna de Walden–Gałuszko - wiceprezes, dr hab. n. med. Małgorzata Krajnik - sekretarz, dr hab. n. med. Wojciech Leppert – skarbnik i dr n. med. Aleksandra Ciałkowska–Rysz - członek Zarządu. W skład Komisji Rewizyjnej PTMP wybrano dr Annę Adamczyk - przewodnicząca, dr Małgorzatę Sokalszczuk i dra Leszka Mierzwę. Po dyskusji

i uchwaleniu zgłoszonych wniosków zakończono zebranie.

W części popołudniowej odbyły się wykłady: dra farm. Jarosław Woroń, Adiunkt Zakładu Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i pracownik Uniwersyteckiego Ośrodka Monitorowania i Badania Niepożądanych Działań Leków w Krakowie, który przedstawił interesujący temat: „Co wiemy o farmakoterapii bólów przebijającego w 2012 roku?”, a dr n. med. i mgr prawa Justyna Zajdel, Adiunkt Zakładu Prawa Medycznego Katedry Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, zaprezentowała gorący temat dla lekarzy: „Wypisywanie leków refundowanych w świetle aktualnego prawa”. Po przerwie odbyły się zajęcia warsztatowe, w trakcie, których dr n. med. Aleksandra Kotlińska-Lemieszek omówiła leczenie bólu w trudnych sytuacjach klinicznych na podstawie własnych doświadczeń.

Dr n. med. Justyna Zajdel poprowadziła warsztat z prowokacyjnym tematem: „Co lekarz o prawie wiedzieć powinien, by żadnych powikłań nigdy nie był winien”. Natomiast dr n. med. Marcin Janecki i dr n. med. Tomasz Dzierżanowski omówili na spotkaniu warsztatowym rolę preparatu łączącego oksykodon z naloksonem w leczeniu bólu.

Wieczorem odbyła się uroczysta kolacja Jubilatów, którą uświetnił swoim wspaniałym występem artysta Andrzej Poniedzielski.

W niedzielę, w ostatnim dniu obrad Konferencji Jubileuszu PTMP wystąpili goście zagraniczni. Jako pierwsza swój wykład, zatytułowany „Reflections on palliative care – yesterday, today, and tomorrow”, przedstawiła Prof. Sheila Payne z Uniwersytetu w Lancaster w Wielkiej Brytanii. Pani Profesor jest Prezesem Europejskiego Towarzystwa Opieki Paliatywnej (EAPC) i Dyrektorem International Observatory on End of Life Care.

W swoim wystąpieniu zarysowała przeszłość, w oparciu o tekst utworu zespołu The Beatles „Yesterday”. Przedstawiła również historię ruchu opieki paliatywnej i hospicyjnej w Polsce, nawiązując do faktu, iż Polskie Towarzystwo Medycyny Paliatywnej jest Członkiem Stowarzyszeniowym Europejskiego Towarzystwa Opieki Paliatywnej, a Polska zajmuje wysoką pozycję w rankingu państw o najlepiej rozwiniętym systemie opieki paliatywnej w Europie (najwyższa kategoria 4b). Prof. S. Payne zarysowała również aktualną sytuację i trendy rozwoju opieki paliatywnej w Europie. Jednym z ważnych stwierdzeń w wykładzie było uznanie konieczności wczesnego wdrażania opieki paliatywnej, a także integracji z onkologią i innymi dziedzinami medycyny, co pozwala na poprawę skuteczności postępowania objawowego i przynosi wymierne korzyści chorym i rodzinom. W swoim wystąpieniu nawiązała do zobowiązań podjętych w Budapeszcie („Budapest Commitments”), podczas 10 Kongresu Europejskiego Towarzystwa Opieki Paliatywnej w 2007 r. i do projektu ATOME, dotyczącego p oprawy dostępności opioidów w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Prof. Payne wskazała przy tym na konieczność ciągłego prowadzenia trójstopniowej edukacji, w którym pierwszy stopień dotyczy poziomu podstawowego przed i podyplomowego, drugi podyplomowego poziomu zaawansowanego dla profesjonalistów z innych dziedzin, którzy mają częsty kontakt z chorymi wymagającymi opieki paliatywnej, a trzeci podyplomowych, specjalistycznych szkoleń, przeznaczonych dla liderów i konsultantów medycyny i opieki paliatywnej. Interesujące, że Pani Prezydent EAPC uznała za bardzo dobre rozwiązanie fakt, iż w Polsce główne źródło finansowania opieki paliatywnej stanowią środki publiczne, co ma szczególne znaczenie w obecnej, kryzysowej sytuacji ekonomicznej w Europie. W lepiej rozwiniętych krajach europejskich, finansowanie opieki paliatywnej opiera się w znacznie większym stopniu niż w naszym kraju, na środkach pochodzących ze źródeł prywatnych i co za tym idzie, obecnie jest niedostateczne.

Kolejnym wykładowcą był dobrze znany z obecności podczas ubiegłorocznego, III Zjazdu Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej w Łodzi, Pan dr John Zeppetella, Dyrektor Medyczny St. Clare Hospice, w Hastingwood, w Wielkiej Brytanii. Dr Zeppetella przedstawił znakomity wykład, dotyczący problematyki bólu przebijającego w kontekście medycyny opartej na dowodach naukowych i aktualnych zaleceń, dotyczących leczenia opioidami według Europejskiego Towarzystwa Opieki Paliatywnej z 2012 r. W swojej prezentacji dokładnie omówił epidemiologię, patomechanizm, ocenę i leczenie bólu przebijającego, z uwzględnieniem stosowania nowych preparatów fentanylu i zaleceń, odnośnie zapobiegania wystąpieniu bólu incydentalnego, związanego z przewidywaną, dobrowolną aktywnością chorych.

W ostatniej części Konferencji był wykład dra Tony O’Brien, specjalista medycyny paliatywnej ze Szpitala Uniwersyteckiego w Cork w Irlandii. W swojej prezentacji przedstawił problemy związane z leczeniem bólu, w kontekście konieczności rozpropagowania działań, które spowodowałyby przyjęcie programu leczenia bólu, jako zadania priorytetowego w dziedzinie ochrony zdrowia w Europie i na świecie.

W przedstawionej prezentacji dr T. O’Brien wykazał znaczne braki w skutecznym wdrożeniu programów leczenia bólu, zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się. Ostatnią prezentacją Konferencji było wystąpienie dra Jarosława Woronia, który przedstawił wykład dotyczący możliwości optymalnego wykorzystania opioidów w leczeniu bólu, w kontekście stosowania innych leków o działaniu przeciwbólowym i niefarmakologicznych metod postępowania, mającego na celu uzyskanie skutecznego złagodzenia bólu.

Podsumowując należy ocenić wysoko dobór wykładowców i poziom merytoryczny Konferencji Jubileuszu X-lecia Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej. Jednym z wniosków może być prowadzenie następnych konferencji w sposób interaktywny, z udziałem zaproszonych ekspertów i znaczącym głosem uczestników w dyskusjach. Zwraca uwagę poruszenie w programie konferencji aspektów prawnych, dotyczących zarówno opieki nad chorymi, jak i racjonalnego stosowania leków, co miało odbicie w prezentacjach zaproszonych prawników, posiadających także wiedzę medyczną. Podejmowane są próby włączenia elementów psychologii pozytywnej do opieki nad pacjentami, a także prowadzone są badania wpływu żałoby przeżywanej przez matkę, na rozwój jej dziecka w okresie prenatalnym, co podkreśla ważność opieki nad rodziną i osieroconymi. Znaczna część programu naukowego Konferencji była poświęcona problematyce bólu w medycynie paliatywnej. W tym aspekcie interesujące wydają się być rozważania dotyczące potencjalnych możliwości uzależnienia od opioidów. Jednak nasuwa się refleksja, iż m. in. z powodu braku dostępności opioidów lub odpowiedniej wiedzy personelu w tym zakresie, nadal leczenie bólu jest niedostateczne, zarówno w Polsce, jak i w innych krajach.

Bardzo interesujące były prezentacje gości zagranicznych Konferencji, w których zarysowano obecną sytuację i trendy rozwoju opieki paliatywnej. Wysoki był także poziom prezentacji polskich wykładowców. Należy podkreślić bardzo sprawną organizację Konferencji i urok piękna Beskidów otaczających Hotel „Stok”. Ponieważ program naukowy nie był zbytnio „przeładowany”, można było również spędzić czas poza obradami, czemu sprzyjała słoneczna i ciepła pogoda. Wspomnienia z konferencji zachęcają do zaplanowania uczestnictwa w kolejnych konferencjach pod patronatem Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej, w kwietniu 2013 r. w Warszawie „Opieka Paliatywna w Polsce 2013”, następnie w IV Zjeździe Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej, który zaplanowany jest na jesień 2014 r. we Wrocławiu. A najbliższy, 13 Kongres Europejskiego Towarzystwa Opieki Paliatywnej odbędzie się w Pradze, na przełomie maja i czerwca 2013 r.

Do zobaczenia.

oprac.: Wojciech Leppert, Małgorzata Krajnik